Είτε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού σχεδίου κατά του καρκίνου είτε σε μεμονωμένες πρωτοβουλίες Κρατών Μελών, το αλκοόλ βρίσκεται όλο και περισσότερο στο στόχαστρο των υγειονομικών αρχών.
Πειράματα για τη δοκιμή της αποτελεσματικότητας των προειδοποιητικών μηνυμάτων έχουν ήδη διεξαχθεί στον Καναδά από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο
Το 2018, η ιρλανδική κυβέρνηση θέσπισε νόμο για τη δημόσια υγεία που περιελάμβανε αρκετές σημαντικές αλλαγές για την εμπορία αλκοολούχων ποτών. Μεταξύ των διατάξεών του ήταν η θέσπιση ελάχιστης τιμής για το αλκοόλ, που τέθηκε σε ισχύ τον περασμένο Ιανουάριο, καθώς και περιορισμοί στις υποχρεώσεις διαφήμισης και επισήμανσης. Προς μεγάλη έκπληξη όλων, συμπεριλαμβανομένων και των συντακτών τους, δύο τροπολογίες που καθιστούν υποχρεωτικό ένα μήνυμα υγείας για τον καρκίνο εγκρίθηκαν κατά τη διάρκεια της ψήφισής τους στη Γερουσία. «Αυτές οι τροπολογίες πέρασαν σχεδόν απαρατήρητες», σημειώνει ο Jonathan McDade, υπεύθυνος επιβολής του νόμου για τη δημόσια υγεία στην Drinks Ireland. «Αλλά προκάλεσαν πολλά προβλήματα με την ορολογία, επειδή ο νόμος αναφέρει ότι η επισήμανση πρέπει να προειδοποιεί ότι το αλκοόλ προκαλεί θανατηφόρους καρκίνους ή παραλλαγές του. Ωστόσο, το υπουργείο Υγείας της Ιρλανδίας φοβάται ότι ένα τόσο βάναυσο μήνυμα δεν θα αρέσει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή σε άλλα Κράτη Μέλη.
Υπάρχει επίσης το πρόβλημα της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς η επισήμανση μπορεί να θεωρηθεί ως εμπόδιο στο εμπόριο. Αποτέλεσμα: «Οι τροπολογίες παρέμειναν σε εκκρεμότητα. Τα τελευταία νέα είναι ότι ο Γενικός Εισαγγελέας και το Υπουργείο Υγείας της Ιρλανδίας περιμένουν να δουν τι μέτρα θα ληφθούν στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού σχεδίου για τον καρκίνο. Θα τους βόλευε πολύ να βασιστούν σε αυτά που αποφασίζει η Ευρώπη».
Επικίνδυνο προηγούμενο
Με βάση τις τροπολογίες της τελευταίας στιγμής από την ιρλανδική ένωση για την καταπολέμηση του καρκίνου, αυτή η διάταξη θα μπορούσε να εξαπλωθεί και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Τον Απρίλιο, οι νορβηγικές αρχές ανακοίνωσαν ότι μελετούσαν μια πρόταση για την εισαγωγή υποχρεωτικής επισήμανσης για την πρόληψη του κινδύνου καρκίνου στις συσκευασίες των αλκοολούχων ποτών. Σε μια έκθεση 30 σελίδων που υποβλήθηκε από τη Γενική Διεύθυνση Υγείας του υπουργείου, η διευθύντρια της Linda Granlund ανέφερε ότι είναι καιρός να ευαισθητοποιηθεί το κοινό για αυτούς τους κινδύνους, «δεδομένου ότι δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο κατανάλωσης αλκοόλ». Η σύσταση, που εκδόθηκε μετά από αρκετούς μήνες προβληματισμού, αποτελεί μέρος της στρατηγικής της κυβέρνησης να μειώσει την κατανάλωση αλκοόλ στον νορβηγικό πληθυσμό κατά 10% έως το 2025.
«Δεν έχουμε αποφασίσει ακόμη πώς θα παρουσιαστεί η επισήμανση ή πώς θα εφαρμοστεί. Πρώτα από όλα πρέπει να υπάρξει πολιτική απόφαση για το αν θα προχωρήσουμε ή όχι», διευκρινίζει ο διευθυντής του κλάδου δημόσιας υγείας. Οι προειδοποιήσεις προτείνεται να είναι σύμφωνες με τις κατευθυντήριες γραμμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, με τον ΠΟΥ να έχει προτείνει την εισαγωγή ειδικών απαιτήσεων ως προς τον τρόπο παρουσίασης των πληροφοριών στη συσκευασία.
Πρόληψη προβληματικής χρήσης αλκοόλ
Ταυτόχρονα, αυτή τη φορά στην Ολλανδία, μελέτη που πραγματοποιήθηκε από το Trimbos Institute, μια υπηρεσία που ειδικεύεται στην ψυχική υγεία και τις εξαρτήσεις, εξέτασε τη δυνατότητα εφαρμογής υποχρεωτικού μηνύματος υγείας στη συσκευασία των αλκοολούχων ποτών. Το Ινστιτούτο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «η επισήμανση του αλκοόλ μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων που ορίζονται στην Εθνική Συμφωνία για την Πρόληψη της Προβληματικής Χρήσης του Αλκοόλ». Το Υπουργείο Υγείας, Πρόνοιας και Αθλητισμού ήθελε να ενημερωθεί για τη δυνατότητα εισαγωγής υποχρεωτικής σήμανσης του αλκοόλ και τα αποτελέσματα της μελέτης παρουσιάστηκαν στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Το παράδειγμα της Ιρλανδίας αναφέρεται ως προηγούμενο που δικαιολογεί μέτρα προς την ίδια κατεύθυνση.
Το θέμα των ειδικών φόρων κατανάλωσης επανέρχεται
Τέλος, αν εξακολουθούσε να υπάρχει αμφιβολία ότι τα αλκοολούχα ποτά βρίσκονται στο στόχαστρο των διαφόρων αρχών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Επιτροπή ανακοίνωσε στις 11 Απριλίου ότι έχει δρομολογήσει πρόσκληση για εισηγήσεις στο ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης στο αλκοόλ. Οι ισχύοντες κανόνες προβλέπουν ελάχιστους συντελεστές ειδικών φόρων κατανάλωσης σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά η Επιτροπή επιμένει ότι «οι κανόνες δεν έχουν επικαιροποιηθεί από το 1992 και δεν συμβαδίζουν με τον πληθωρισμό, τις εξελίξεις της αγοράς, τις καταναλωτικές συνήθειες ή τα συνεχώς αυξανόμενα προβλήματα δημόσιας υγείας». Η περίοδος διαβούλευσης θα παραμείνει ανοιχτή έως τις 4 Ιουλίου 2022.
Ομολογουμένως, το χρονοδιάγραμμα για αυτά τα διάφορα μέτρα αφήνει λίγο χρόνο για προβληματισμό και παρέμβαση. «Εάν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αρχίσει να σκέφτεται ένα προειδοποιητικό μήνυμα για τον καρκίνο και την ορολογία που θα χρησιμοποιήσει, η ιρλανδική διαδικασία δεν θα υλοποιηθεί για 12 ή 18 μήνες», εκτιμά ο Jonathan McDade. «Κατά τη γνώμη μου, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επικεντρωθεί στη διατροφική επισήμανση και στην πρόσληψη θερμίδων φέτος και στη συνέχεια θα στοχεύσει σε άλλα ζητήματα επισήμανσης το επόμενο έτος».
Σφαιρική εικόνα
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, περίπου 40 χώρες σε όλο τον κόσμο έχουν εισαγάγει διάφορα μηνύματα υγείας στις συσκευασίες των αλκοολούχων ποτών. Τα περισσότερα από αυτά είναι μάλλον γενικά και στοχεύουν στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. Ορισμένα, όπως στη Γαλλία ή στις Ηνωμένες Πολιτείες, σχετίζονται με τους κινδύνους που διατρέχουν οι έγκυες γυναίκες και τα παιδιά. Άλλοι πάλι προειδοποιούν για τους κινδύνους της οδήγησης υπό την επήρεια αλκοόλ ή του χειρισμού μηχανημάτων. Σε πολλές περιπτώσεις, πρόκειται για χώρες με μεγάλους μειονεκτούντες πληθυσμούς, όπου το κίνητρο για την επισήμανση φαίνεται να βρίσκεται σε θέματα υπερκατανάλωσης. Παραδόξως, αν πάρουμε το παράδειγμα της Ιρλανδίας, όπως επισημαίνει ο Jonathan McDade, «η κατά κεφαλήν κατανάλωση αλκοόλ έχει μειωθεί κατά 30% σε σύγκριση με την κορύφωση του 2001. Καθώς ο πληθυσμός μας γερνάει, οι καταναλωτές προτιμούν όλο και περισσότερο την ποιότητα παρά την ποσότητα και οι νέοι πίνουν λιγότερο, πιστεύουμε ότι αυτή η τάση θα συνεχιστεί».
