Βατομουριά: Η τεχνική της καλλιέργειας και οι θεραπευτικές ιδιότητες

Οι βάτοι είναι θαμνοειδή φυτά, με χαρακτηριστικούς καρπούς, που κοινώς ονομάζονται βατόμουρα. Έχουν λεπτά και μακριά στελέχη (κλιματίδες), κυρτά προς τα κάτω ή όρθια και φύλλα ωοειδή, με πριονωτές παρυφές και ωραίο πράσινο χρώμα. Τα άνθη τους έχουν λευκό ή ρόδινο χρώμα και σχηματίζουν φόβες ή βοτρυοειδείς ταξιανθίες. Οι καρποί τους είναι μικρές δρύπες, που βγαίνουν ενωμένες πολλές μαζί, σχηματίζοντας τα γνωστά βατόμουρα. Στην αρχή είναι κόκκινοι, ενώ αργότερα, όταν ωριμάζουν, αποκτούν ένα λαμπερό μαύρο χρώμα. Η βατομουριά σπάνια καλλιεργείται. Συνήθως απαντά αυτοφυής και σε άγρια κατάσταση. Οι καρποί της τρώγονται νωποί ή χρησιμεύουν για την παρασκευή γλυκισμάτων και μαρμελάδων.

Τα φύλλα και ιδιαίτερα οι βλαστοί έχουν γεύση στυφή. Το έγχυμά τους μαυρίζει με τον θειικό σίδηρο. Οι καρποί έχουν γεύση γλυκιά , υπόξινη και μπορούν να φαγωθούν ευχάριστα αντί για τα μούρα. Από αυτούς παράγεται κρασί και ξύδι και με απόσταξη καλή ρακή.Καλλιεργείται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες για τον εύγεστο καρπό του που κονσερβοποιείται, αλλά και χρησιμοποιείται για την παρασκευή μαρμελάδας και αρωματικού λικέρ.

Οι ρίζες και τα φύλλα του βοτάνου περιέχουν στυπτικά, φραγκαρίνη (τονωτικό της μήτρας), τανίνες και πολυπεπτίδια. Οι καρποί περιέχουν βιταμίνες Α, Β, C, Ε, ανόργανες ουσίες , κιτρικό και μηλικό οξύ, ιμβερτοσάκχαρο μέταλλα, πτητικό έλαιο.

Η παρουσία απολιθωμάτων αποδεικνύουν ότι τα βατόμουρα ήταν μέρος της καθημερινής διατροφής των αρχαίων. Ο Αισχύλος (525-456 π.Χ.) αρχαίος Έλληνας συγγραφέας των αθάνατων τραγωδιών και ο Ιπποκράτης (460-375 π. Χ.) πατέρας της ιατρικής αναφέρουν το βατόμουρο.

Ο Διοσκουρίδης συνιστά το αφέψημα των κορυφών του φυτού κατά των κοιλιακών νοσημάτων, κατά των άφθων, για την στερέωση των ούλων (με το μάσημα των φύλλων), και κατά των κονδυλωμάτων και των αιμορροΐδων σε καταπλάσματα. Ακόμα συνιστά το φυτό στους στομαχικούς και τους καρδιακούς. Πρότεινε ακόμη το χυμό των φύλλων αφού πυκνωθεί μετά την έκθεση στον ήλιο για όλα τα προαναφερόμενα νοσήματα, ενώ το χυλό του καρπού τον πρότεινε στα στομαχικά και κοιλιακά νοσήματα.

Ήταν παραδοσιακό δημοφιλές σπιτικό γιατρικό. Χρησιμοποιούσαν το ξύδι που έβγαζαν από τους καρπούς για τον ερεθισμένο λαιμό και τον βήχα.

Το έγχυμα των φύλλων το χρησιμοποιούσαν για την διάρροια και ως κατάπλασμα για τις αιμορροΐδες.

Το σιρόπι από τους καρπούς το έπαιρναν για να προλαμβάνει την συσσώρευση τρυγίας στους αυχένες των δοντιών. Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιούσαν το αφέψημα ακόμη κατά της δυσεντερίας, αιματουρίας, λευκωματουρίας, κλπ.

Την ρίζα του φυτού την χρησιμοποιούσαν σαν στυπτική, αντιαρθριτική, διουρητική και υποτασική.

Άρα το βότανο δρα ως στυπτικό, τονωτικό, δυναμωτικό, αντιπυρετικό, ελαφρώς διουρητικό, εφιδρωτικό και αποτοξινωτικό.

Οι καρποί του βατόμουρου βελτιώνουν την πέψη, ανοίγουν την όρεξη και αυξάνουν την περισταλτικότητα των εντέρων.

Χρησιμοποιούνται για ασθένειες του στομάχου και του συκωτιού, φλεγμονές της χολής, γαστρίτιδα, γαστρορραγίες και σκουλήκια των εντέρων.

Οι καρποί χρησιμοποιούνται φρέσκοι και υπό μορφή αφεψήματος.

Τεχνική της καλλιέργειας
Οι βάτοι καλλιεργούνται σε βαθιά, δροσερά και καλά αποστραγγιζόμενα εδάφη, σε προσήλια ή ημισκιαζόμενα μέρη και σε απόσταση 3-5 μ. το ένα φυτό από το άλλο. Καλό είναι να υποστηρίζονται με πασσάλους ή πλέγματα. Το φθινόπωρο, μετά τη συλλογή των καρπών, πρέπει να κλαδεύονται τα αδύνατα κλαδιά, καθώς κι αυτά που καρποφόρησαν, ώστε να ευνοηθεί η ανάπτυξη των πιο εύρωστων κλαδιών.

Πολλαπλασιασμός
Η πιο διαδομένη μέθοδος πολλαπλασιασμού του βάτου είναι με καταβολάδες. Προς το τέλος του καλοκαιριού θάβονται στο χώμα οι κορυφές των κλαδιών, και αφού ριζώσουν – ριζώνουν πολύ γρήγορα – κόβονται από το μητρικό φυτό την άνοιξη του επόμενου χρόνου. Μετά από ένα χρόνο το νέο φυτό θα καρποφορήσει.

Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα νεαρά βλαστάρια, οι καρποί και οι ρίζες. Τα βλαστάρια και τα φύλλα συλλέγονται την άνοιξη και οι καρποί όταν ωριμάσουν (Σεπτέμβριο και Οκτώβριο).

Πήγες: Βικιπαίδεια – διαδίκτυο